Rok 2021 – Rokiem Tadeusza Różewicza

Tadeusz Różewicz (ur. 9 października 1921 w Radomsku, zm. 24 kwietnia 2014 we Wrocławiu) – polski poeta, dramaturg, prozaik i scenarzysta, członek Wydziału VI Twórczości Artystycznej Polskiej Akademii Umiejętności; brat Janusza i Stanisława, ojciec Jana oraz Kamila.

Różewicz tworzył już przed wojną. Juwenilia publikował między innymi w czasopismach Pod znakiem Marii i Czerwone Tarcze. W 1944 wydał, wraz z bratem Januszem, Echa Leśne, a dwa lata później zbiór satyrycznej prozy i poezji W łyżce wody. Jednak za jego debiut uznaje się dopiero tom Niepokój (1947). W 1991 Różewiczowi nadano tytuł Honorowego Obywatela Miasta Radomska, w 1999 został laureatem Nagrody Literackiej im. Władysława Reymonta za „twórczość całego życia”. W 2000 otrzymał Nagrodę Literacką „Nike” za tom poetycki Matka odchodzi (1999). W 1968^[19], w połowie lat 70. i na początku lat 80 XX wieku. Tadeusz Różewicz był poważnym kandydatem do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury^[20], jednak nagrodę w tamtym czasie otrzymał Czesław Miłosz. Jeden z najczęściej tłumaczonych polskich autorów, jego książki przełożono na 49 języków^[21]. W roku 2017 ukazał się tom Różewicza Wiersze i poematy z „Twórczości” (1946-2005), dokumentujący wieloletnią współpracę pisarza z miesięcznikiem Twórczość, najstarszym polskim czasopismem literackim^[22].

Poezja Różewicza wyraża tragizm osamotnionej jednostki, zagubionej w powojennym świecie zdominowanym przez widmo masowej śmierci, okrucieństwa, obojętności i cywilizacyjnego uniformizmu. Jest to twórczość osoby okaleczonej i porażonej okrucieństwem wojny. Bohater jego wierszy jest osobowością zagrożoną dezintegracją i powszechnym chaosem. W wierszach Przepaść i Koncert życzeń pisze o prostych uczuciach, o podstawowych wartościach: życzliwości, dobroci, przywiązaniu do miejsca urodzenia.

Od strony formalnej poezja Różewicza jest kontynuacją tradycji awangardy. W jego dorobku przeważają wiersze wolne i wiersze zdaniowe, których budowę Tadeusz Drewnowski określa jako kubistyczną – każda strofa jest osobnym klockiem odrębnym zarówno znaczeniowo, jak i kompozycyjnie^[23].

Dramat stworzony przez Różewicza to całkowicie odrębna koncepcja teatru. Można tutaj dopatrywać się wpływów awangardy paryskiej (Samuel Beckett, Eugène Ionesco), jednak teatr ten jest autobiograficzny i posiada silne wpływy tradycji polskiej. Teatr Różewicza jest teatrem realistycznym, fragmentarycznym, poetyckim i teatrem absurdu.

Jego wizja partyzantki (Do piachu) wywołała protesty kombatantów.

Był współautorem scenariuszy 9 filmów reżyserowanych przez jego brata Stanisława. Jako scenarzysta parokrotnie współpracował z Kornelem Filipowiczem.

Nagrody i wyróżnienia

1966 – Nagroda Państwowa I stopnia^[33],

1970 – Nagroda Miesięcznika Odra

1955 – Nagroda Państwowa II stopnia^[34],

7 października 1991 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego,

1995 – honorowe obywatelstwo Gliwic^[35],

1997 – nagroda „Złotej Kuli”^[36],

1997 – Nagroda Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego^[37],

22 stycznia 1999 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Śląskiego^[38],

10 marca 2000 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Opolskiego^[39],

2000 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego,

4 kwietnia 2001 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego^[40],

1 czerwca 2006 Tadeusz Różewicz odebrał dyplom doktora honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego^[41]. Promotorem była prof. Małgorzata Książek-Czermińska. Po 15 minutach wygłaszania wykładu okolicznościowego przerwał, wyjaśniając, że nie będzie zabierał czasu zebranym, a pełny tekst i tak pojawi się w pamiątkowej publikacji,

26 listopada 2006 – Nagroda Złotego Berła,

8 października 2007 – nadanie tytułu honoris causa przez Akademię Sztuk Pięknych we Wrocławiu,

2008 – Złoty Wawrzyn Olimpijski 2008 w kategorii poezja,

25 czerwca 2009 – nadanie tytułu honoris causa przez Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy w Kielcach [1],

18 stycznia 2011 – Nagroda specjalna Polityki „Kreator kultury 2010” – „Nagroda za wierność poezji i sobie. Za świadectwo dane kilku kolejnym epokom oraz pytania, które włączyły polską literaturę i teatr w europejską debatę o najważniejszych doświadczeniach współczesnego człowieka”.

źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Tadeusz_Rozewicz